FİNANSAL TABLOLAR VE FİNANSAL ANALİZ – 1

Yatırımcılar ve kredi verenler doğru kararlar verebilmek için finansal analiz yaparlar, aynı zamanda işletmelerde finansal analize başvururlar, rekabet güçlerini arttırmak, yeni yatırım kararlarını değerlendirmek için finansal analiz önemlidir, bunun yanında maliyetlerini azaltmak ve karlarını arttırmak için de finansal analiz yaparlar.

Finansal analiz, işletmelerin finansal tablolarındaki kalemlere çeşitli analiz teknikleri uygulanarak yapılır işletmelerin dönem sonlarında hazırlamış oldukları finansal tablolar finansal durum tablosu, bilanço, gelir tablosu, satışların maliyeti tablosu, fon akış tablosu, nakit akış tablosu, öz kaynak değişim tablosu, net çalışma sermayesinde değişim tablosudur.

İşletmeler finansal durumlarını en azından yılda bir kez raporlamak zorundadır. Genellikle birçok işletme 1 Ocak dönem başı 31 Aralık dönem sonu olarak kabul eder, yani bir mali yıl bir takvim yılına denk gelir. Ancak bazı işletmelerin mali yılları takvim yıllarına eşit olmaz, muhasebe sürecinde ilk adım finansal nitelikli işlemlerin belgelerine dayanarak tanımlanmasıdır, buna göre hangi işlemlerin kaydedileceğine karar verilir, unutulmaması gereken sadece finansal nitelikli işlemler muhasebenin konusudur muhasebe sürecinde muhasebenin öncelikle gerçekleşen işlemleri kayıt altına alması gerekir bunun için işletmede gerçekleşen tüm finansal nitelikli işlemler günlük oluş sırasına göre yevmiye defterine kaydedilir daha sonra her yevmiye maddesi büyük defterdeki hesaplara aktarılır. Dönem sonunda günlük işlemler tamamlandıktan sonra genel geçici mizan hazırlanır. Genel geçici mizan yevmiye defterinden büyük deftere aktarılan hesapların kalanlarının denkliğini kontrol etmek için kullanılır, borç ve alacak kalanlarının denkliği sağlandıktan sonra sıra dönem sonu işlemlere gelir. Dönem sonunda muhasebe dışı ve muhasebe içi envanter işlemleri yapılır, bu işlemden sonra varlıklar ve kaynakların dönem sonu gerçek değerleri ortaya çıkar ve kesin mizanda listelenir kesin mizanda yer alan hesapların kalanları yardımıyla işletmenin finansal tabloları hazırlanabilir. Ancak finansal tabloların hazırlanmasıyla muhasebenin işlevi bitmez. Finansal tablolarda yer alan muhasebe verilerinin doğrudan kullanılabilecek bilgilere dönüştürülmesi gerekir, bunun için finansal tablolarda yer alan verilerin analiz edilmesi ve yorumlanması gerekir. Yorumlanan veriler karar vericilere iletilir işte bu da muhasebenin ikinci işlevidir.

Dönem sonlarında değişik finansal tablolar hazırlanır, her bir finansal tablo işletme hakkında farklı finansal verileri sağlar bu finansal tablolardan en temel olanı bilançodur. Bilanço bir işletmenin belirli bir tarih itibarıyla sahip olduğu varlıklarıyla kaynakları bir düzen içinde gösterir. İşletmenin sahip olduğu varlıkları ve kaynaklarının ne olduğunun görülebilmesi için işletmenin bir fotoğrafı çekilir. İşletmenin hayatı durmuş ya da donmuş olsa durum nasıl görünür işte bilanço işletmenin bir an itibarıyla finansal durumu hakkında bilgi verir. Aslında gerçek yaşamda işletmenin yaşamı dolayısıyla faaliyetleri devam eder, hatta tatil günlerinde bile bazı faaliyetleri devam ediyor olabilir işte yöneticiler ve karar vericiler işletmenin finansal durumunu bilançoya dayanarak değerlendirirler sürekli dinamik halde olan işletmeyi statik hale getirense bilançodur, bilanço aktif ve pasif olmak üzere iki bölümden oluşur. Bilançonun aktifinde işletmenin varlıkları pasifinde ise kaynaklar raporlanır. Belli bir andaki aktif toplamı pasif toplamına eşittir çünkü işletmenin ne kadar kaynağı varsa kaynağı kadar varlık edinebilir bu durumda her zaman varlıklar kaynaklara eşittir, dolayısıyla aktiflerde pasiflere eşittir işletmeler ya işletme sahiplerinden ya da üçüncü kişilerden kaynak sağlayabilir. İşletme kaynaklarının ortaklar tarafından mı yoksa kreditörler tarafından mı sağlandığı son derece önemlidir, üçüncü kişilerden sağlanan yabancı kaynaklar işletmenin borçlarını temsil eder, oysa işletme sahiplerinden sağlanan kaynaklar öz kaynakları temsil etmektedir, bu durumda temel bilanço eşitliği şu şekilde ifade edilir: Borçlar ve sermayenin toplamı varlık büyüklüğünü temsil eder. Bir başka ifadeyle yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar toplamı eşittir varlıklardır bu eşitlik işletme kurulduğu anda karşımıza çıkar ve işletme kapanıncaya kadar her zaman sağlanmalıdır. İşletme faaliyetlerini sürdürdükçe varlıkların tutarı ve türü değişebilir, değişmeyen tek şey toplam varlık kaynak eşitliğidir bu eşitlik tüm muhasebe süreci için temeldir ve temel muhasebe eşitliği olarak da ifade edilir.

Bilançolar sonuç şekillerine göre hesap tipi ve rapor tipi olmak üzere ikiye ayrılır: Hesap tipi bilançoda aktif ve pasif kalemler muhasebede kullanılan hesap çizelgesine benzer biçimde düzenlenir. Bilançonun hesap şeklinde düzenlenmesi halinde aktifler sol tarafta pasifler ise sağ tarafta sıralanır rapor tipi bilanço, aktif ve pasif kalemlerin alt alta yazılmasıyla oluşturulur rapor tipi bilanço bir işletmenin birden fazla yılına ait bilanço rakamlarını karşılaştırmak için kullanılır. Bilançolar kapsadıkları bilgi düzeyine göre özet ve ayrıntılı bilanço olarak ikiye ayrılır. Özet bilanço genel olarak hesap grup tutarlarını gösterir, örneğin özet bilançoda hazır değerler hesap grubunun altındaki kasa alınan çekler, bankalar gibi hesap kalanları bilançoda görülmez ancak bu kalemleri toplamı hazır değerler olarak bilançoya yansıtılır. Ayrıntılı bilançoda ise hesap grupları yanında her hesap grubunda yer alan hesap kalemleri de ayrı ayrı gösterilir.

Finansal tabloları rapor olarak oluştururken Finansal raporlama esaslarına uymak gerekir. Öncelikle bilançonun düzenlendiği tarih ve işletme adının bilanço sözcüklerinin raporlamada esas alınan para birimi öneminin belirtilmesi gerekir. Ayrıca, uygulanan değerleme ölçüleri ve amortisman yöntemleri de finansal tabloların dipnotlarında veya eklerinde açıklanmalıdır. Bilançonun aktifinde yer alan varlıklar paraya dönüşme hızlarına göre sıralanır bu sıralama en likit değerden en aza doğru yapılır, pasifinde yer alan kaynaklar ise en kısa vadeli kaynaktan en uzun vadeliye doğru yapılır. Buna göre bilanço aktifi ve Pasifi kendi içinde bölümlere ayrılır bilançonun aktifinde yer alan varlıklar, dönen ve duran varlıklar pasifinde yer alan kaynaklar ise kısa vadeli yabancı kaynaklar, uzun vadeli yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar olarak gruplandırılır dönen varlıklar; işletmenin bir normal faaliyet döneminde veya bir yıl içinde satılacak kullanılacak tüketilecek olan unsurlarla paranın kendisinden oluşur örneğin kasadaki yada vadesiz mevduat hesabındaki paralar, Spekülatif  amaçlı menkul kıymetler ya da vadesi oniki aydan kısa olan alacaklar dönen varlıklardır. Yararları bir yılda tükenmeyen yada bir yıl içinde elden çıkarılması düşünülmeyen varlıklar ise duran varlıklardır. İşletmenin sahip olduğu arazi ve arsalar, binalar, taşıtlar, demirbaşlar haklar, duran varlıklara örnek verilebilir. Özetle bilançonun aktif bölümü dönen ve duran varlıklardan oluşur. Pasif bölümde ile  kısa vadeli yabancı kaynaklar; bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçları ifade eder. Uzun vadeli yabancı kaynaklarda ise bir yılda veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemiş borçlar raporlanır. Öz kaynaklarda ise işletme sahibi ya da ortaklarının varlıklar üzerindeki hakları raporlanır. Çeşitli adlar altında bırakılan karlar ve dönem net kar zararı da öz kaynaklar içinde gösterilir.